vrijdag 23 november 2018

Corsica en Sardinië, ontdekkingsreizen-in-het-glas

De Reden? Peter van den Besselaar zucht even. “Ach, er zijn geen diepe redenen. Als je begint met wijndrinken laat je je verrassen door wijn. M’n eerste Bourgueil, m’n eerste Dāo, m’n eerste Gigondas, ik weet het nog (…).  En nu: al die druiven met vreemde namen, ik ben gewoon benieuwd. Het half jaar zoeken en proeven heeft me al veel plezier opgeleverd. Daar doe je het toch voor?”

Clos Venturi op Corsica


Ik kreeg het dringende verzoek dit verslag beknopt te houden. Dat kàn ik niet. Ook ìk ben -benieuwd. Onontgonnen wijnterrein voor onze proefclub. Maar wat voor terrein! Trek de bergen in! Zwem in dat azuurblauwe water! Rust uit met een koel glas coole Vermentino. Zet je tanden in Pane Carasau of (voor de durfal) in Casu Marzu. Kijk je ogen uit in schommelende treinwagonnetjes, langs afgronden en ravijnen. Ga in het voorjaar en bewonder de bloemenzee in ruw en woest terrein. Beide eilanden zijn wonderschoon. Maar hoe zit het met de wijnen? 
Goed. We starten met een serie van 3 Vermentino’s (Co, Sa, It). De tweede serie is Corsicaans rood met Niellucciu en Sciaccarellu in de hoofdrol. De derde serie bestaat uit Sardijns rood, met Cannonau, Carignano en Monica als smaakmakers. Vervolgens eisen twee icoon-wijnen de aandacht op (Co, Sa) en we sluiten af met een typische specialiteit uit West-Sardinië, een Vernaccia di Oristano, oxidatief gerijpt in vaten onder een gistlaag. De flessen zijn niet geblindeerd. Dat scheelt ‘eilandje-raden’ en er is zo meer aandacht voor de proefnotities.


Ik bespreek hieronder de uitblinkers in elke serie. In een soortement voetnoot probeer ik geschiedenis en druivenrassen met elkaar te verbinden. Voor de liefhebber.


Serie 1 > Vico 1769* | Clos Venturi | Corsico Vermentino Blanc | 2016
 

Kruidige, expressieve neus, grapefruit, rijpe appel. In de mond sappig en levendig, oranjebloesem, prettig met een spannend rafelrandje en van die heerlijke-doordrink-bitters.


Clos venturi | Domaine Vico > 80 ha, opgericht in 1901. In het binnenland van Noord-Corsica (Ponte Lecchia). Modern, biologisch bedrijf. Experimenteren met moderne amforen (betonnen eieren), foeders en klei-amforen. De meeste wijnen in RVS. Oude rassen krijgen meer aandacht. “De wijnen hebben een pure stijl, licht modern”.




Serie 2 > San’Angelo | Patrimonio | UVAL les Vignerons Corsicans | Nielluciu | 2015



Kwaliteitscoöperatie uit het noordoosten van Corsica. Beheert ongeveer 900 ha. Biedt de mogelijkheid aan een aantal wijnbedrijven om onder eigen label wijn te maken. Distributie gebeurt dan weer door de coöperatie. Opvallend trendy etiketten.


In de neus dartel rood fruit, met zure kersen. In de mond iets serieuzer, met speurbare tannines. Associaties met Gamay (neus) en Cabernet Franc (mond). Voor veel proevers nog te hard en stroef. De importeur: “fris, aards en vol energie”. Volmondig mee eens.




Serie 3 > Arruga | Carignano del Sulcis Superiore | Sardus Pater | 2008





Dit is de enige Carignano in de line up en tevens de oudste rode wijn van de avond. Peter kijkt bedenkelijk. En daar is reden toe: in serie 2 stond een wijn uit 2012. De commentaren: tandplak, natte bladeren, z’n beste tijd gehad, geen fruit meer, levenloos.Deze wijn is echter springlevend en zo klinken de woorden veel vriendelijker: ceder, herfstbos, zwarte bes, braam, aards. Een gedistigeerde heer, lees ik in m’n aantekeningen.


Gemaakt van 80 jaar oude bushvine stokken (a piede franco), op zandgrond op zeeniveau. Maceratie en fermentatie in RVS, rijping 12 maanden in barrique en 12 maanden in de fles.Sulcis is de streek in het uiterste zuiden van Sardinië en Arruga betekent weg in Sardijns dialect, de gravelweg die naar de wijngaarden leidt. Schommelt tussen twee en drie bicchieri in de Gambero Rosso.



Serie 4 > Clos Canarelli | Amphora | 2015  (Co) en Turriga | Argiolas| Isola dei Nuraghi | 2013 (Sa)



Natuurlijk, Turriga is het vlaggenschip van Argiolas èn van Sardinië. Dik, diep, mooi tranend in het glas, maar nu veel te jong. Het hout en de extreme extractie werken (nog) niet mee. Lijkt op een gewichtheffer die te veel vertrouwt op z’n spierversterkers.


Het tegendeel komt uit Corsica. Een bonte mix van inheemse druivenrassen, met naast Niellucciu en Sciaccarellu, Minustellu (= Graciano), Carcaghjolu (= Parraleta) en Morescone (= Aubun). Biodynamisch verbouwd. De druiven worden ontsteeld, met blote voeten geperst, maceratie van enkele weken, fermentatie, dan 3 maanden op amforen van 400 liter, daarna 4 maanden op gebruikte barriques. Er wordt niet gefilterd, geklaard en geen sulfiet toegevoegd. De wijnmaker, Yves Canarelli, gebruikt amforen omdat ze meer zuurstof doorlaten. Ze wapenen de wijn beter tegen ouderingsinvloeden.



Het domein bevindt zich in het uiterste zuiden van Corsica en heeft ongeveer 30 ha. aan wijngaarden, waaronder een 0,5 hectare pre-phylloxera perceel met 140 jaar oude ongeënte stokken. Waarschijnlijk de oudste wijngaard van Corsica. We proeven een uiterst speelse en levendige wijn. Zwart fruit, kersen, ‘Fruitella’ (complimenteus bedoeld, geloof ik), ronde tannines, de zuren zoemen er vrolijk doorheen. ‘Eigenlijk erg lekker’. ‘Old School gemaakt en toch modern’. De wijn geeft plezier naast diepgang, is complex zonder zwaar te zijn. Zo proef ik ze graag.



Ter afsluiting > Contini | Vernaccia di Oristano | 2004

Er is veel over deze wijn te zeggen. Dat doe ik niet. Ik laat het beeld het werk doen. De beelden zijn allemaal van de website van Contini, bij goed kijken kun je de flor zien, kastanjehouten vaten, Romeinse zuilen en een Aragonese uitkijktoren ontwaren.

En dat brengt mij bij de ‘voetnoot’.



Proefnotities en verslag Hans Lodewijkx




Voetnoot: 2 landen, 2 wijnstijlen?

Ja. Er zijn verschillen.En ook: Nee. Er zijn onvoldoende verschillen om het als battle te presenteren.De overeenkomsten: eilanden, slechts door een nauwe zeestraat van elkaar gescheiden. Beide bergachtig binnenland, woest en ruig. De wijngaarden in de kustgebieden. Zon en wind spelen op beide eilanden (voor wijn) een (positieve) rol. (Corsica bijvoorbeeld kent 2800 zonuren per jaar, de meeste regen valt in de winter. De wind houdt de druiven gezond.) Veel inheemse druivenrassen, langzaam weer herplant en gekoesterd. Een vrijgevochten en opstandige mentaliteit van de bevolking. Beide eilanden kennen/kenden een militante onafhankelijkheidsbeweging. De vlag van Corsica en Sardinië draagt dezelfde afbeelding; de-Moor-met-hoofddoek. Beide eilanden zijn verregaand autonoom. In wijnverband is er een andere overeenkomst: een geschiedenis van overheersing door Italië of Spanje. En dat verklaart veel over de druivenrassen.



Corsica. Het waren de Grieken die de eerste wijnbouw introduceerden. Onder de Romeinen werd de wijnbouw grootschaliger en professioneler. Van de 13e tot de 18e eeuw was Corsica bezit van de republiek Genua. De wijnbouw werd steeds belangrijker. Na een aantal gewonnen veldslagen kwam Corsica met het verdrag van Versailles onder Franse controle.


*= En laten we even fantaseren: stel dat Frankrijk had verloren, wat was er dan van het jongetje geworden dat op 15 augustus 1769 in Ajaccio werd geboren? Had vader Carlo Buonaparte dan bij de Franse gouverneur een studiebeurs kunnen bemachtigen, zodat de kleine Napoleone kon gaan studeren aan de militaire school in Brienne op het vasteland?? Het schijnt dat Napoleon zijn hele leven met een zwaar Corsicaans accent heeft gesproken.


Onder Frans gezag groeide wijnbouw uit tot de belangrijkste bedrijfstak van het eiland; 75% van de bevolking was werkzaam in en om de wijnbouw. Door de druifluis en wereldoorlogen stortte de wijnproductie volledig in. Dankzij de instroom van Algerijnse bulkwijnmakers kwam de productie weer overvloedig op gang. Pas recentelijk heeft men ingezien dat een eenduidige keus voor kwaliteit perspectieven opent voor een duurzame afzet, hetzij in Corsica zelf, hetzij in Frankrijk, hetzij in Europa of de VS. (Kermit Lynch is inmiddels fan.)



Sardinië kent een nog rijkere geschiedenis aan buitenlandse bewoning en overheersing. Dat loopt van Feniciërs, Puniërs, Romeinen, Germaanse vandalen, Byzantijnen tot Arabieren. Waarna Pisa en Genua weer orde op zaken moesten stellen. In 1324 won de kroon van Aragón de slag bij Lucocisternia en lijfde Sardinië in. Nog altijd wordt Catalaans gesproken in en rondom Alghero.En zo zijn er directe verbanden te leggen met de druivenrassen die we voorbij hebben zien komen.  

Niellucciu op Corsica is genetisch gelijk aan Sangiovese. Door de afzondering heeft de Corsicaanse variant een eigenheid ontwikkeld: het typisch italiaanse zuurtje is wat meer ingekapseld, de kruidigheid gaat wat meer de zilte kant op. 

Sciaccarellu heeft ook een italiaanse oorsprong, want genetisch hetzelfde als de niet zo bekende Toscaanse druif Mammolo. In Italië vaak als blend-partner gebruikt met Sangiovese. Sciaccarellu betekent zoiets als krokant. De druif presteert het best op granietbodems.


Cannonau is genetisch gelijk aan Garnacha. Op Sardinië eveneens met een eigen karakter, de druiven zijn geconcentreerder, met veel fruitimpressies en vaak met potentieel hoge percentages aan alcohol. 

Carignano is waarschijnlijk door de Feniciërs geïntroduceerd, de druif is goed bestand tegen zoute zeewind. 

Monica’s oorsprong is omstreden. Of door monniken gebracht en verbouwd, of door de Spanjaarden geïmporteerd als Morillo of Mora. En inderdaad, heeft geur- en smaakimpressies van bramen. Doet het juist goed op kalkhoudende bodems.


Vermentino: Ook de bakermat van deze druif is omstreden. Robinson & Harding houden het op Italië, anderen schuiven het Iberisch schiereiland naar voren. Doordat de druif in Ligurië verbouwd wordt (als Pigato) en in Piëmonte bekend staat als Favorita, lijkt mij de Italiaanse claim aannemelijk. Via Corsica aan het einde van 1800 aangekomen in Noord-Sardinië. Inmiddels op het hele eiland verbouwd. Op graniet en iets hoger gelegen wijngaarden geeft ie de meeste kwaliteit. Op beide eilanden frisser en lichter dan op het vasteland. Meestal op RVS opgevoed. De malolactische gisting wordt geblokkeerd om een goede frisheid te behouden. In handen van goede producenten kan de druif complexe, rijke wijnen voortbrengen.



-

Kunnen we iets concluderen na deze proeverij? Is er een voorkeur voor een eiland?


Een aantal puntjes om te overwegen:


-    Dit was slechts een introductie. Beide eilanden verdienen een afzonderlijke, verdiepende proeverij.

-       Rosé ontbrak totaal. Juist op Corsica wordt tegenwoordig uitstekende rosé gemaakt, ook door Canerelli of Antoine Arena, het grote voorbeeld voor jonge generatie kwaliteitsgerichte wijnmakers. Maar voor rosé krijgen wij de handen maar moeilijk op elkaar. Geheel ten onrechte, vind ik.

-      Vermentino bleef onderbelicht. Verdient meer aandacht in een aparte proeverij. Met diverse wijnstijlen Vermentino en diverse producenten, van commercieel tot buitenbeentje. Van superfris tot machtig rijk. 
 
·         Voor de liefhebbers van rode krachtpatsers, rijke, machtige wijnen (machtig mooie wijnen zullen de liefhebbers denken) is Sardinië hèt eiland. Raadpleeg de Gambero Rosso op Cannonau, Carignano, Bovale of Nuragus en er zal een rijke wereld opengaan.


·       Liefhebbers van avontuur en orginaliteit kunnen zich naar mijn mening beter richten op Corsica. Er zit hier meer vaart en energie in de nieuwe kijk op wijn; terroir, authenticiteit, eigenwijsheid, diepgang, elegantie en experiment zijn de woorden die daarbij horen. En dan kan het nog alle kanten op. Maar dat is de onmetelijke vrijheid die het reizen-in-het-glas kan bieden.
 
 
Proefnotities en verslag Hans Lodewijkx




Meer lezen/kijken/luisteren


Corsica:



polyfonische muziek uit Corsica:
https://youtu.be/s2PU4dT0cHA



Sardinië:



Casu Marzu:




Vermentino:


Perswijn 2018/07, Ronald de Groot, Investeren in Vermentino, het succes van Sardinië




Geen opmerkingen: