El milagro de los acéquias a gran altura

In 1541 planten Spaanse kolonisten de eerste druiven in Argentinië. De Spaanse wijnmakers bouwden kanaaltjes, de zogenaamde acéquias, waarmee ze hun wijngaarden voorzagen van smeltwater van de Andes. In de laatste decennia van de 16^e eeuw werden wijngaarden aangelegd rondom de pas gestichte stad Mendoza. Dit is nu nog steeds de belangrijkste wijnregio. Toen aan het einde van de 19^e eeuw veel Europese wijngaarden verwoest werden door de druifluisepidemie emigreerden ondernemende Franse, Italiaanse en Spaanse wijnmakers naar Argentinië om een nieuw bestaan op te bouwen. Dit zorgde voor een opbloei van de Argentijnse wijnbouw.  De wijnbouwgebieden in Argentinië bevinden zich vooral in het westen van het land, over een lengte van 2400 kilometer. De wijngaarden van Mendoza liggen warm en droog, de  irrigatie met smeltwater van de Andes is echt nodig.

De wijnen zijn dus afhankelijk van ‘El milagro de los acéquias a gran altura’, het wonder van  een eeuwenoud stelsel van kanaaltjes op hoogtes tussen de 900 en 1500 meter, de acéquias. Veel immigranten investeerden in hen bekende druivensoorten, zoals sangiovese, tempranillo en cot/malbec. De malbec druif levert prima wijn door een droog en warm klimaat overdag, terwijl het ‘s nachts koud is. Argentinië heeft ongeveer 210.000 hectare wijngaarden  – ruwweg twee keer zo groot als het hele Bordeaux gebied of vier keer het hele Rioja gebied. De belangrijkste druiven zijn Criolla (lokale wijn), Torrontés, Bonarda, Malbec, Chardonnay, Cabernet sauvignon, Shirah, Merlot, Sauvignon blanc en Viognier.

 

Gerard van Avendonk is liefhebber van Argentijnse wijn. Hij brengt er elf op tafel van achtereenvolgens sauvignon blanc, chardonnay, merlot, pinot noir, cabernet sauvignon, malbec en blends. Er valt dus veel te genieten. De witte wijnen vallen mij op in deze proeverij. Ik vind de rode wijnen héél geschikt voor restaurant wijnarrangementen, ze zijn voorspelbaar goed. We proeven echter óók twee topwijnen, die in deze blogpost zijn beschreven, net als een mooi uitgebalanceerde dessertwijn.

 

Catena Chardonnay 2012

Wijngaarden liggen tussen 945 en 1480 meter hoogte. Licht gele kleur, herkenbaar chardonnay, tikje rokerig. Paul benoemt boter en roombabbelaars, ik proef karakteristieke bitters en rondeur, de wijn is goed in balans. Hartendief van Gerard.

Salentein single vineyard chardonnay 2010.

In de Uco valley ligt de San Pablo Estaste wijngaard op 1605  meter hoogte. 10 maanden houtrijping. Goudgele kleur, meloen en vanille in de neus, de wijn komt met een prettig botertje in de mond, proeft sappig en aangenaam. Véél finesse en mooi nahangend.

 

Felino viña cobos, Merlot 2010.

Door wine spectator met  92 punten gewaardeerde wijn. Diepe kleur met paarse rand. Rob benoemt de wijn als jammy, machtige wijn met wat mocca en een bittertje. Kees ruikt pruimen, chocolade, laurier, heel veel fruit, stevige wijn. Die kersen-concentraat neus geeft de wijn iets heel aangenaams, de fluwelige rondeur maakt het een allemansvriend, heel ‘pleasend’. Voor sommige proevers is het hoge alcohol gehalte een tikje storend.

 

Nicolas Catena Zapata 2008

Hartendief van Gerard. Klassieker  van 60% cabernet sauvignon, 30% malbec en 10% petit verdot en cabernet franck. Parker is liefhebber , want deelt maar liefst 98 punten uit. De kleur van de wijn is zwart. Ik vind de neus mooi, er valt veel te ontdekken: gronderigheid, mocca, vanille

(24 mnd  nieuw Frans eiken), heel rijk en edel. Kersen. Bittertje.De wijn is goed in balans, ik vind de wijn wat ontoegeeflijk – en dat is positief bedoeld. Een oplegwijn, om ieder jaar een fles te proeven… en je open te stellen voor een wonder. Kostbare wijn.

 

Magdalena Toso 2005 Limited 40 barrels

Blend van 90% malbec en 10%  cabernet sauvignon. Zwarte kleur, Paul benoemt vlierbessen en vijgenconfiture. Claartje is enthousiast over kersen, drop en pruimen. Ik ruik uien, iets chemisch. Dan een zoetje in de aandronk, gevolgd door elegantie en een goede balans. Hangt ook mooi na.

Salentein,  late harvest single vineyard sauvignon blanc 2010

Donders mooie wijn, met een geweldig mooie neus van viooltjes, marsepein en abrikozen. Uitstekende balans, die ook Adam aansprak. Hij proeft honing en benoemt ook de zuren in de wijn.

 

We hebben nog enige discussie of Argentijnse wijnen kunnen ouderen. Waarom zou je deze wijn opleggen? Is een goede vraag, vooral omdat ze ook jong uiterst genietbaar zijn en veel plezier geven.

Sensationele smaakverschillen als je na het proeven eet bij wijn

Paul Heemskerk zet ons een proeverij voor waarbij we kunnen ervaren hóe de wijn smaakt bij een hapje. Na een millésimé champagne proeven we blind met de bedoeling om druiven te determineren, twee barbera’s, twee nebbiolo wijnen, een merlot/cabernet sauvignon, een sangiovese/merlot, een sangiovese om te eindigen met drie edelzoete wijnen. We proeven een kappertje, wildpaté, truffelpaddelstoelpesto, truffelsalami, ham, basilicum tomaatjes en salami en bij de zoete wijnen drie soorten blauwaderkaas. De lezer begrijpt: dit is een heel feestelijke proeverij, en bovendien heel leerzaam, met enkele verrassingen.

Champagne 2002 Serge Jumel

Blanc de Blancs van 100% chardonnay, hartendief van Paul, die deze Champagne koestert in de kelder en ieder jaar met oudjaar ervan geniet. De wijnboer is indertijd bezocht om de wijn te kopen; zo’n wijn heeft een emotionele waarde. Maar de intrinsieke kwaliteit mag er ook zijn: in de neus gist, licht brioche, appeltjes, wat boenwas en anijs. De veelbelovende neus gaat over in een soepele mondaanzet met mooie zuren. Fraai glas.

We proeven een heel soepele Barbera d’Alba Sovrana 2009 (elegant en sappig) en een heel serieus glas Barbera d’Alba ‘Papagena’ 2009 van Fontanafredda (óók elegant maar dan met veel concentraat en fraaie zuren). De wijnen presenteren zich fantastisch bij een stukje wildpaté. Karakteristiek voor de barbera druif is een licht bitter aroma van kersen en vooral laag tanninegehalte.

Barolo Vignetti Corda della Briccolina 2006 Batasiolo

Deze wijn is goed te determineren, want de nebbiolo kenmerkt zich door een lichte kleur, geur van rozen, kruiden en teer en vooral een hoog tanninegehalte. En dat komt allemaal terug in deze wijn, duidelijk tuilé kleurig, oud dakpannenbruin, doorzichtig ook. Rozen! Met een uitroepteken staat in mijn aantekeningen, maar ik ruik ook chocolade, mocca en een wat chemische asfaltimpressie, dat is die teer. Twan ruikt zoethout, Just gele pruim, een wijnbal van de kermis en ook weer die karakteristieke rozen.  Bij de smaak is iets opmerkelijks aan de hand, mijn mond trekt samen, oef… bitter, maar dan na een hap truffelpaddestoelenpesto… opent de hemel zich. Erg mooie wijn. Definitely: een eetwijn.

Excelsus 1995 Castello Banfi, Toscana IGT

Gemaakt van 60% merlot en 40% cabernet sauvignon. Banfi hebben we bezocht met de wijnsociëteit tijdens de studiereis naar Toscane in 2006, het is de grootste wijnproducent van Italië. Deze Exelsus is écht top, een feest om te proeven. Voor mij dé wijn van de proeverij. De wijn heeft duidelijk rondeur, dat verraadt de merlot, zeker naast de nebbiolo. De neus is enorm rijk, edel, vanille en verdorie ook rozen. Wat ijzer. En eucalyptus. Later stallucht. Twan noemt de wijn een stoffige indruk maken, met wat kaneel en medicinale trekjes. De smaak is veel liefelijker dan de Barolo van de nebbiolodruif. Schitterend mooi. Deze wijn presenteert zich schitterend met salami en ham.

Casalfero 2005 Castello di Brolio, Ricasoli

Nóg een domein dat we in 2006 bezochten. Deze wijn is gemaakt van sangiovese aangevuld met merlot. Bijna zwarte wijn met kardinaalrode rand. Ondoorzichtig. Een stinkertje in de neus, maar ook nog fruit. Volronde en mooi kruidige smaak, dit is echt te lastig om uit te spuwen! Rondeur, prachtglas. 

Leerzaam #1 : Hoe proeft Botrytis? Hoe leg je dat - in woorden - uit?

Edele rotting is een van de mooiste wonderen van de natuur voor witte wijnmakers. Edele rotting is een proces waarin schimmel de schil van druiven aantast. De Fransen noemen dit pourriture noble, de Duitsers Edelfäule. Verantwoordelijk is de grijze schimmel Botrytis cinerea, die alléén onder bepaalde klimatologische omstandigheden - ochtendmist en warmte - laat in het jaar toeslaat.

Bij edele rotting wordt de schil van de druif poreus (zie foto), daardoor verdampt er vocht uit de druif. Hierdoor nemen het suikergehalte, de smaakstoffen en aroma’s in het druivensap toe. Na zachtjes persen komt er stroperig en erg zoet most uit de druif. De gisting komt langzamer op gang, omdat de wijngist de concurrentie met de nog aanwezige schimmel moet aangaan. Ook het hoge suikergehalte werkt het gistingsproces tegen. Het uiteindelijke resultaat is een wijn met een hoog gehalte aan smaakstoffen en een behoorlijke zoetheid. In tegenstelling tot het normale plukken waarbij hele trossen worden geoogst, worden de druiven die zijn aangetast door edele rotting één voor één geplukt. Logischerwijs is een wijn gemaakt van druiven die zijn aangetast door edele rotting kostbaar.

Twan laat ons de wijn proeven die werd geschonken bij de uitreiking van de Nobelprijzen 2012: Château La Rame 2009, Sainte Croix du Mont. En daar krijgen we discussie over: is dit nou een wijn gemaakt van druiven die zijn aangetast door edele rotting? En vooral: hóe kun je wat je ruikt en proeft verwoorden?

 

Château La Rame 2009 Sainte Croix du Mont

Mooi glas. Rozen in de neus, toffee, volrond met uitstekende balans. Jan benoemt: honing in de neus, veel zoet, nectar, heeft toch ook zuren.  Willem-Jan: zoethout associatie in de neus, smaak als een zachte dropwolk. Berry: botrytis in de neus, met een duidelijke zeep/dubro/citrus associatie, komt heel zoet binnen, heeft wel wat zuren, maar is toch saai. Just: mandarijntjes.

 

Sainte Croix du Mont ligt net als Loupiac en Cadillac tegenover Sauternes aan de Noordkant van de rivier La Garonne. Voor het maken van edelzoete wijnen die worden aangetast door de edele rotting zijn dus nazomerdagen nodig met mist in de ochtend en wamre middagen. De aanwezigheid van de rivier La Garonne helpt om het juiste microklimaat te realiseren, al zegt Jancis Robinson óók: “Botrytisized wines are as well a product of psyche as well as nature”. De wijnboer neemt grote risico’s en kan met lege handen blijven, want hij is immers sterk afhankelijk van de natuur én moet zich veel extra inspanningen getroosten voor de pluk én genoegen nemen met minder flessen die dan wel weer uitzonderlijke kwaliteit hebben. De genoemde Bordeaux AC’s anders dan Sauternes krijgen eigenlijk niet de prijs voor hun wijn, die nodig is, zo zegt Robinson. Al met al blijft het wonderlijk dat een Sauternes domein dat misschien 5 kilometer van een Sainte Croix du Mont domein ligt, toch heel andere prijzen kan vragen voor zijn wijn.

 

In de dagen na de proeverij van Twan doen we een beroep op de wijnliefhebbers van het wijnprikbord: hóe proeft edele rotting, maar vooral: hoe leg je edele rotting in woorden uit? Vier wijnproevers geven hun mening, het blijkt een moelijke vraag te zijn! Paul belooft in zijn proeverij botytris te laten proeven.

Hendrik haalt Erik Sauter aan: verse boter, discrete paddenstoelen, accacia honing en confiture van mandarijnen.

Mathieu associeert botrytis altijd met boenwas, lijm, gum (zoals Turks fruit), het prikkelende van honinggeur. Ook gedroogd en gekonfijt fruit, maar die aroma's zijn niet de meest typerende voor botrytis.  Hoe gek het ook klinkt, maar het heeft iets chemisch, prikkelends, maar dan in een positieve zin. Vernis bijv. ruikt ook chemisch, maar ik houd van die geur (en nee, ik heb vroeger geen lijm gesnoven).  Het is in elk geval een complex aroma op zich en versterkt de overige aroma's in de wijn. Jancis Robinson schrijft in de Oxford Wine Companion dat het ook naar gekookte kool ruikt, maar dat kan ik niet reconstrueren.

 John denkt aan de reacties van proevers die een droge Duitser in het glas krijgen: Alte Reben Saar 2006 van Markus Molitor. Uiteraard blind, riepen een aantal personen meten: "botrytis" toen het glas aan de neus werd gezet. Het zat er inderdaad "tegenaan" of had er net wat van "meegekregen"......in dit geval bracht het caramel en honing.      

Apostata zegt dat de geur van botrytis zich moeilijk laat isoleren: zit die in een context van veel hout zoals bij Sauternes veelal het geval is, dan is ze geneigd er als meer chemisch uit te rollen, richting boenwas. Bij een Elzasser zijn de tonen veel cleaner, maar blijven iets hartigs hebben. Daar is de verstorende factor juist het overdadige van de primaire aroma's van de gebruikte druiven. Wellicht moet je naar een Loire chenin blanc om botrytis in zijn puurste vorm waar te nemen: veelal afwezig houtgebruik en een lage intensiteit van de primaire aroma's in de druif geven dan alle ruimte aan een aan paddenstoelen herinnerende sensatie. Heel discreet, dat wel.

 

Paul zet in zijn (blinde) proeverij drie edelzoete wijnen uit 2005 naast elkaar, waarvan in ieder geval in de derde overduidelijk botytris is te proeven.

Tokaji Aszu 3 puttonyos 2005, Château Dereszia

Prachtige wijn! Abrikoos, honing en Turks fruit in de neus, die zich als een pauwestaart ontwaaiert in het glas, echt heel fijn om te genieten. Omdat de wijn veel zuren heeft bij een prachtige balans denk ik aan een chenin blanc, ten onrechte blijkt na het onthullen van de fles. Berry is ook onder de indruk, die benoemt: appelsap in het kwadraat, mandarijntjes. Noël determineert de Hongaarse wijn wel meteen goed: bijenwas en appelcider in de neus, caramel en Turks fruit, en een enorm lange afdronk.

Château Gaudrelle 2005 Vouvray

Niks mis met deze wijn, maar blindproeven van wijnen naast elkaar, maakt verschillen heel goed duidelijk. En deze Loire wijn mist voor mij wat spanning, ik mis ook duidelijk de zuren van de chenin blanc: zoeter dan de Tokaji, volronde smaak met mooie viooltjes in een bloemig bouquet. Willem Jan benoemt buxus, rozen en ananas. Noël benoemt boenwas, een kleine neus. Berry heeft het niet zo op deze wijn: vegetaal, asperges, citrus, een aparte neus.

Château Guiraud 2005 Sauternes

Château Guiraud ligt op 21 minuten met de auto rijden (13,7 kilometer) van Château La Rame (zie hierboven in de tekst). Hemelsbreed is de afstand veel minder. Dit is de wijn met onmiskenbaar botrytis/edele rotting.  Berry benoemt de botrytis onmiddellijk: lijm en hooi in de neus, eikenhout, dik zoet, een warme wijn met bitters. Noël benoemt ook de botrytis, de wijn heeft veel concentraat en niet heel veel zuren, zegt hij. Willem-Jan benoemt mango, caramel, honing en noten. Mijn aantekeningen: intense geur!  Honing en een paddestoelenimpressie, een hele volle smaak met edelzoet, de wijn is pure nectar. Dit móet Sauternes zijn. Zo blijkt ook.

Recapitulerend en nabesprekend is er véél waardering voor de reactie van Mathieu Wechseler, die aan het verwoorden van edele rotting toevoegt: iets chemisch, prikkelends, maar dan in een positieve zin.                                                                                                                                                                                                               

Saint Emilion en piraten, heel leerzaam

Twan Vermeulen zet Saint Emilion op tafel. Kunnen we Saint Emilion, Montagne Saint Emilion en Lussac Saint Emilion onderscheiden? Van de Montagne Saint Emilion proeven we vervolgens nog eens verticaal drie jaargangen, om af te sluiten met drie wijnen waarvan twee met als dominante druif merlot en één met cabernet sauvignon. Feestelijke rose champagne vooraf en de dessertwijn die werd geschonken bij de uitreiking van de Nobelprijzen als uitdrinker. Een leerzame proeverij.

Château Bel-Air 2010, Lussac Saint Emilion

Hartendief van Twan. Gemaakt van 26 jaar oude stokken: 70% merlot, aangevuld met gelijke delen cabernet sauvignon en cabernet franc. Fraaie neus met edele trekken, vanille en kersen. Kees ruikt chocolade en bramen. De wijn is nog te jong, maar heeft goed concentraat en een hap sap smaak, zacht en mollig, je hebt onmiddellijk zin in een volgende slok.

Van Château Maison Blanche, Montagne Saint Emilion proeven we in twee series respectievelijk 2006, 2007, 2009 en 2010. Heel leerzaam. Biologisch dynamische wijn, gemaakt van stokken tussen 45 en 50 jaar oud: 70% merlot en 30% cabernet franc. Ik lees vier keer ‘kruiden’ in mijn aantekeningen. Veruit het beste proeft de 2009 jaargang: paarszweem, naast de kruidigheid ook tonen van leer en bes in de neus, heel veel spel in de smaak, evenwichtig, goede balans en rondeur verpakt in een fluweeltoets.

Château Grand Barrail Lamarzelle Figeac  2010, Saint Emilion

Mooie neus met veel verschillende impressies: aards, licht truffel, kers. Finesse in de smaak, lekker aangenaam en met een mooie balans. Just benoemt de espresso/afdronk, die lang blijft hangen. 70% merlot en 30% cabernet franc.

Château Cordeillan Bages 2010, Pauillac

Hartendief van Twan. Wijn die mij op het verkeerde been zet door een liefelijke neus met bloemetjes. Wijn die zich kenmerkt door goede zuren, een mooi mondgevoel en heel rijke smaak, mollig. 70% cabernet sauvignon en 30% merlot.

Château Bonalgue 2010, Pomerol

Wow! neus: rijk, voluptueus, mocca, chocolade. De wijn die ogenschijnlijk de meeste tannine heeft, veel kracht, bittertje in de afdronk. Fantastisch glas wijn. 80% merlot en 20% cabernet franc.